Cách đo thước kẹp

Bạn đang cần đo kích thước một chi tiết máy, một chiếc ốc vít hay độ sâu của một lỗ khoan nhưng không biết dùng dụng cụ nào cho chính xác? Trong thế giới cơ khí, chế tạo và cả những dự án DIY tại nhà, độ chính xác là yếu tố quyết định đến chất lượng sản phẩm. Và thước kẹp chính là "người hùng thầm lặng" giúp bạn thực hiện điều đó.

Thước kẹp là một dụng cụ đo lường cơ khí có khả năng đo kích thước với độ chính xác cao, thường là đến phần trăm milimét. Hiện nay, có hai loại phổ biến nhất là thước kẹp cơ khí truyền thống, nổi tiếng với sự bền bỉ, và thước kẹp điện tử hiện đại, mang lại sự tiện lợi và nhanh chóng.

Bài viết này sẽ là cẩm nang toàn diện, hướng dẫn bạn từ A-Z cách sử dụng, đo lường và đọc kết quả trên cả hai loại thước kẹp này một cách dễ hiểu nhất.

Tìm Hiểu Về Thước Kẹp: Cấu Tạo Và Chức Năng

Trước khi học cách đo, việc hiểu rõ "người bạn đồng hành" của mình là vô cùng quan trọng. Về cơ bản, một chiếc thước kẹp sẽ bao gồm các bộ phận chính sau:

• Mỏ kẹp ngoài: Là hai "càng" lớn nhất, dùng để đo các kích thước bên ngoài như chiều dài, chiều rộng, hoặc đường kính ngoài của một trục tròn.
• Mỏ kẹp trong: Là hai mỏ kẹp nhỏ hơn ở phía trên, được thiết kế để đo các kích thước bên trong như đường kính của một lỗ khoan, hay chiều rộng của một rãnh.
• Thanh đo độ sâu: Là một thanh kim loại mỏng sẽ trượt ra từ đuôi của thước chính khi bạn di chuyển du xích. Nó dùng để đo độ sâu của lỗ hoặc các bậc trên chi tiết.
• Thước chính: Là thân thước cố định, trên đó có khắc thang đo chính, thường là theo đơn vị milimét (mm) và inch. Đây là nơi bạn đọc "phần nguyên" của kết quả đo.
• Thước phụ (Du xích - Vernier) (Đối với thước cơ khí): Là bộ phận có thể trượt dọc theo thước chính. Trên du xích có một thang đo nhỏ hơn, dùng để đọc "phần lẻ" (phần thập phân) của kết quả, tạo nên độ chính xác cho thước.
• Vít hãm: Là một con vít nhỏ phía trên du xích, dùng để siết chặt và cố định du xích sau khi đã kẹp vật, giúp việc đọc kết quả không bị xê dịch.
• Màn hình hiển thị & các nút bấm (Đối với thước điện tử): Thay cho thước phụ, thước điện tử có một màn hình LCD để hiển thị trực tiếp kết quả đo, cùng các nút chức năng như bật/tắt,
• "ZERO" (đưa kết quả về 0) (Đối với thước điện tử): và chuyển đổi đơn vị mm/inch.

Hướng Dẫn Cách Đo Thước Kẹp Chi Tiết

Khi đã nắm vững các bộ phận chính, chúng ta hãy cùng bắt tay vào các bước đo lường thực tế.

Các Bước Chuẩn Bị Chung Trước Khi Đo

Dù bạn dùng loại thước nào, hãy luôn tuân thủ 2 bước sau để đảm bảo không có sai số đáng tiếc:

• Vệ sinh: Dùng một miếng vải sạch, mềm để lau kỹ bề mặt vật cần đo và các mỏ kẹp của thước. Bụi bẩn, dầu mỡ hay ba-via còn sót lại đều có thể làm thay đổi kết quả đo.
• Kiểm tra điểm "0": Đẩy du xích trượt về vị trí ban đầu sao cho hai mỏ kẹp ngoài đóng hoàn toàn.
• Với thước kẹp điện tử: Nhấn nút "ZERO". Màn hình phải hiển thị chính xác 0.00 mm.
• Với thước kẹp cơ khí: Quan sát xem vạch số 0 trên du xích có trùng khớp hoàn toàn với vạch số 0 trên thước chính hay không. Nếu không, thước của bạn có thể đã bị lỗi và cần được hiệu chuẩn lại.

Các cách đo thước kẹp phổ biến

Dưới đây là cách thực hiện 3 phép đo thông dụng nhất:

• Cách đo đường kính ngoài: Mở mỏ kẹp ngoài lớn hơn một chút so với kích thước vật. Đặt vật vào giữa hai mỏ kẹp và trượt du xích từ từ cho đến khi hai mỏ kẹp tiếp xúc vừa đủ, ôm nhẹ lấy bề mặt vật. Tránh dùng lực quá mạnh có thể làm biến dạng vật liệu mềm hoặc gây sai số. Siết vít hãm để cố định và tiến hành đọc kết quả.
• Cách đo đường kính trong: Đưa mỏ kẹp trong vào bên trong lỗ hoặc rãnh bạn muốn đo. Trượt du xích để hai mỏ kẹp mở rộng ra và tiếp xúc nhẹ nhàng với thành bên trong của vật. Hãy chắc chắn rằng bạn đang đo đường kính lớn nhất của lỗ bằng cách xê dịch thước nhẹ nhàng. Siết vít hãm và đọc kết quả.
• Cách đo độ sâu: Tựa cạnh cuối của thân thước chính lên miệng lỗ một cách chắc chắn. Trượt du xích để thanh đo độ sâu từ từ đi xuống cho đến khi nó chạm vào đáy lỗ. Luôn giữ thân thước vuông góc với bề mặt miệng lỗ để có kết quả chính xác nhất. Siết vít hãm và đọc kết quả.

Cách Đọc Kết Quả Trên Thước Kẹp Cơ Khí

Đây thường là phần thử thách nhất đối với người mới. Tuy nhiên, nếu bạn nắm được nguyên tắc, nó sẽ trở nên rất đơn giản.

Nguyên Tắc Đọc Kết Quả Chung

Kết quả cuối cùng của bạn sẽ được tính bằng công thức:

Kết quả = Phần nguyên (đọc trên thước chính) + Phần thập phân (đọc trên du xích)

• Đọc phần nguyên: Nhìn vào vạch số 0 trên du xích. Xem nó đã đi qua vạch milimét nào trên thước chính. Giá trị của vạch milimét ngay trước vạch số 0 đó chính là phần nguyên.
• Đọc phần thập phân: Quan sát toàn bộ các vạch trên du xích. Tìm xem vạch nào trên du xích thẳng hàng một cách hoàn hảo nhất với một vạch bất kỳ trên thước chính. Lấy số thứ tự của vạch trùng đó nhân với độ chính xác của thước (thường được ghi trên du xích, ví dụ 0.02mm hoặc 0.05mm).

Ví dụ 1: Cách đọc thước kẹp 0.02mm (loại 1/50)

Hãy tưởng tượng bạn vừa đo xong một chi tiết và thước kẹp đang hiển thị như hình (bạn có thể tìm một hình ảnh ví dụ trên mạng để dễ hình dung). Ta sẽ đọc như sau:

Bước 1: Đọc phần nguyên trên thước chính.

Nhìn vào vạch số 0 trên du xích. Giả sử, bạn thấy nó đã đi qua vạch 24 mm trên thước chính, nhưng chưa chạm đến vạch 25 mm.

=> Như vậy, ta có phần nguyên là 24.00 mm.

Bước 2: Đọc phần thập phân trên du xích.

Bây giờ, bạn hãy quan sát kỹ toàn bộ các vạch trên du xích (từ vạch 0 đến vạch 10). Hãy tìm xem vạch nào trên du xích này thẳng hàng một cách hoàn hảo nhất với một vạch bất kỳ trên thước chính. Giả sử, bạn thấy vạch số được đánh dấu là "3" trên du xích (tương ứng với vạch thứ 15 nếu đếm từ 0) là vạch trùng khớp nhất.

Ta lấy số thứ tự của vạch đó nhân với độ chính xác: 15 x 0.02 mm = 0.30 mm.

Bước 3: Tổng hợp kết quả. Cộng hai giá trị vừa đọc được:

Kết quả cuối cùng = 24.00 mm + 0.30 mm = 24.30 mm.

Ví dụ 2: Cách đọc thước kẹp hệ Inch (ví dụ loại 1/128 inch)

Đọc hệ Inch phức tạp hơn một chút vì nó sử dụng phân số. Thước chính được chia thành các Inch, mỗi Inch lại được chia thành 16 vạch nhỏ, mỗi vạch tương ứng 1/16 inch. Du xích có 8 vạch, mỗi vạch tương ứng 1/128 inch.

• Bước 1: Đọc số Inch chẵn mà vạch 0 trên du xích đã vượt qua.
• Bước 2: Đếm số vạch 1/16 inch trên thước chính (tính từ vạch Inch chẵn cuối cùng đến vạch 0 của du xích).
• Bước 3: Tìm vạch trùng nhau giữa du xích và thước chính. Lấy số thứ tự vạch đó nhân với 1/128 inch.
• Bước 4: Cộng tất cả các giá trị lại.

Ví dụ:

• Vạch 0 của du xích đã qua vạch 1 Inch. => Ta có 1 inch.
• Nó qua thêm 4 vạch nhỏ trên thước chính. => Ta có thêm 4/16 inch.
• Vạch số 5 trên du xích trùng với một vạch trên thước chính. => Ta có thêm 5/128 inch.
• Kết quả = 1 + 4/16 + 5/128. Để cộng, ta quy đồng mẫu số: 4/16 = 32/128. Vậy, kết quả cuối cùng = 1 + 32/128 + 5/128 = 1 và 37/128 inch.

Những Lưu Ý Để Đo Chính Xác và Bảo Quản Thước Kẹp

• Tránh lỗi Parallax: Luôn đặt mắt và đọc kết quả ở góc nhìn thẳng, vuông góc với mặt thước. Nhìn xiên có thể khiến bạn đọc sai vạch trùng.
• Lực kẹp vừa phải: Lực kẹp quá mạnh có thể làm mòn mỏ kẹp và gây sai số. Lực quá nhẹ sẽ không đảm bảo tiếp xúc tốt. Hãy luyện tập để cảm nhận lực kẹp vừa đủ.
• Bảo quản: Sau khi dùng xong, hãy lau sạch thước và cất vào hộp chuyên dụng. Tránh để thước va đập hoặc để chung với các dụng cụ bằng kim loại khác có thể gây trầy xước.
• Hiệu chuẩn định kỳ: Đối với các công việc trong nhà máy, phòng thí nghiệm đòi hỏi độ chính xác tuyệt đối, thước kẹp cần được mang đi hiệu chuẩn định kỳ bởi các đơn vị có chuyên môn.

Kết luận

Thước kẹp là một công cụ đo lường mạnh mẽ và cực kỳ hữu ích khi bạn đã nắm vững cách sử dụng. Thước kẹp điện tử mang lại sự nhanh chóng, tiện lợi cho người mới, trong khi thước kẹp cơ khí là một kỹ năng giá trị, bền bỉ với thời gian. Đừng nản lòng nếu những lần đọc đầu tiên còn bỡ ngỡ, thực hành thường xuyên chính là chìa khóa để bạn trở nên thành thạo.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã tự tin hơn trong việc sử dụng thước kẹp cho công việc và các dự án của mình. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại để lại bình luận bên dưới